Harcerstwo

Rozwój Sromowiec Wyżnych związany jest z założycielką harcerstwa polskiego – Olgą Małkowską. W 1923 roku Olga Małkowska - harcmistrzyni Rzeczypospolitej - zakupiła teren od Stanisława Drohojewskiego, by tu zbudować własną szkołę, opartą na programie polskiego skautingu. Domy wzniesione w Sromowcach Wyżnych nazwano ,,Dworkiem Cisowym” i ,,Orlim Gniazdem. Podporządkowana była pod względem programowym Głównej Kwaterze Harcerek.
,,Bogu na chwałę i Ojczyźnie na pożytek powstaje w Pieninach”_ jak pisała Gazeta Podhalańska w 1924 roku -,,w Sromowcach Wyżnych pierwsza w Polsce szkoła harcerska”. Szkoła ta miała służyć Polskiemu Harcerstwu dla wychowania młodzieży w duchu Służby Bogu i Polsce.
Na początku była to szkoła, w której dzieci pobierały naukę z zakresu szkoły podstawowej, a później również gimnazjum, według nowoczesnych zasad pedagogiki pod kierunkiem kwalifikowanych nauczycieli. Status szkoły prywatnej umożliwiał eksperymentowanie i wprowadzanie niekonwencjonalnych metod nauczania. Klasy były nieliczne od 4 do 7 uczniów, co pozwalało na intensywną naukę.
W szkole powszechnej wprowadzony został system daltoński, który polegał na tym, że każde z dzieci otrzymywało tygodniowy „przydział pracy” z poszczególnych przedmiotów, z dokładnym wskazaniem, co ma przeczytać, jakie zadania rozwiązać, jakie ćwiczenia i wypracowania napisać. System ten pozwalał na dużą samodzielność, dowolne układanie sobie dnia i tygodnia pracy – wymagał jednak znacznego zdyscyplinowania i okazał się zbyt trudny dla dzieci niższych klas
W klasach gimnazjalnych wprowadzono również system daltoński, lecz z przydziałem na okres miesiąca. Nauczyciele kontrolowali uczniów, ale bardzo dyskretnie – dzieci były przekonane ze nauka to ich sprawa. Przy końcu każdego miesiąca trzeba było oddać prace pisemne i zdać egzamin. Uczniowie w dworku przygotowywali się do ujmowania pewnych całości, do operowania większym materiałem.
Olga Małkowska zatrudniała wykwalifikowanych nauczycieli matematyki, fizyki, przyrody, geografii, muzyki, języków obcych. Przeważnie był to zespół ludzi młodych i pełen zapału. Dworek gościł też niemal stale jedną lub dwie skautki zagraniczne, przeważnie z Anglii, Francji i Szwajcarii. Przyjeżdżały one zwykle na jeden rok szkolny i uczyły dzieci języków obcych.
Wycieczki tak częste w dworkowym życiu służyły pogłębianiu wiedzy uczniów. Największe znaczenie miały dłuższe wycieczki krajoznawcze, do których dzieci przygotowywały się bardzo starannie, rysując mapy, studiując rozkłady jazdy, zapoznając się z krainami geograficznymi, które mieli zobaczyć. Na wycieczki dzieci jeździły „własnym wagonem”, ofiarowanym Dworkowi przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Ignacego Mościckiego. Zgodnie z założeniami druhny Oleńki, że szkoła – poza programowym nauczaniem – powinna rozwijać zainteresowania dzieci i pozwalać im na eksperymentowanie, w Dworku stworzono wychowankom możliwości praktycznej realizacji ich własnych pomysłów inicjatyw. Np. w r. 1926/27 dzieci na podstawie danych opublikowanych w angielskim „The Children’s Newspaper”, obliczyły czas zaćmienia słońca i księżyca w Sromowcach i udało im się zaobserwować te zjawiska. A indywidualne sprawozdania z wyników nauczania wysyłano do rodziców co miesiąc.
Od początku istnienia Dworku Cisowego Olga Małkowska pragnęła dopomóc okolicznym góralom w osiągnięciu wyższego poziomu życia. Założyła zastępy harcerek dla miejscowych dzieci. Najważniejszym wkładem Dworku w życie okolicznych wsi było udzielanie pomocy pielęgniarskiej. Ambulatorium dworkowe już od 1924 r. objęło pomocą chorych nie tylko w samych Sromowcach ale i okolicznych wsiach. W roku 1925/26 pracowała w Dworku wykwalifikowana pielęgniarka – higienistka, która bezpłatnym leczeniem objęła 147 chorych, a w następnym roku 235 chorych. Z inicjatywy Dworku instruktorka z Nowego Targu założyła w Sromowcach Wyżnych Koło Gospodyń Wiejskich. Czynna też była biblioteka dla mieszkańców wsi; w roku 1931 na 90 rodzin zamieszkałych w Sromowcach czytelników było 50.
Wielorakie więzy łączyły życie Dworku z życiem wsi. I harcerki i dzieci dworkowe czuły wokół siebie życzliwość i przyjaźń. Dworek był tak zespolony ze wsią, wieś zżyta z dworkiem, że nic, co działo się we wsi nie było poza Dworkiem.
Gdy rozpoczęła się II wojna światowa, Olga Małkowska wyjechała do Anglii. Podczas wojny zabudowania Dworku nie uległy poważniejszym uszkodzeniom. W okresie okupacji mieściła się tu hitlerowska placówka graniczna. Po wojnie zorganizowano w Dworku Dom Dziecka, a po jego likwidacji w kwietniu przeniosła się tu miejscowa szkoła powszechna. W latach sześćdziesiątych w Sromowcach Wyżnych wzniesiona została szkoła „Tysiąclatka”.
8. VI. 1996 r. odbyła się uroczystość nadania Szkole Podstawowej w Sromowcach Wyżnych imienia druhny Olgi Małkowskiej.
Ta wieś ciemna i głucha wysiłkiem jednej kobiety promieniowała daleko w Polskę i w świat. W Sromowcach powstały trzy budynki, do których przyjeżdżali przed wojną cudzoziemcy, aby podziwiać piękno ziemi i jej sławę roznosić po ojczystych krajach.